Warnemünder Volkskunde

Aus Ortschroniken
Zur Navigation springen Zur Suche springen

(Die jeweiligen Fußnoten an den Beitrags-Enden sind Vermerke zum Bestand in der Sammlung des Wossidlo-Archivs)

:* Warnemünde - nur ein altes Fischerdorf?" postum erschienen in "Stier und Greif" 1991 S. 78-81

Schiffe im Warnemünder Hafen die ihnen nicht gehören durften

-"Dat Schipp is dicht as´n Fischerstäwel" -Warnemünder Kommentar zu einem Seelenverkäufer
-"Bi Warnmünd´is mänig Schipp gegenklappt gegen de Mol"
-"de Kaufahrteischääp dörften früher nich sülben kaaken an Burd. Wo nu Voß sien Molkerie is in de Poststraat dor stünn dat Kaakhus."
(Aufzeichnung Richard Wossidlos von 1930)

engelsch Pött, Hunn un Muschelkastens, russ´sch Tujaß un Holtei för de Stuw

"Ik heff mi´ne ganze Koekenutstüer mitbröcht ut England. Wi bröchten Pött mit mit´n Schipp up"
Dat ierst wat se mitbringen deden, wieren de Hunn´n.
En Hund mit´ne lütt gollen Käd´ würd ok mitbröcht.
Steenhunn´, so säden wi, würden all von England mitbröcht.
Ut England würden ok Muschelkastens mitbröcht
Glaskugeln würden mitbröcht, de wieren vull Water, un en Kierl mit ´n Sack wier dorin inklääwt.
Wenn man schütteln ded´, keem de ganze Kugel vull Flocken, dat wier, as wenn de Kierl in´n Sneedräwel güng.
Ut Archangel in Russland würden Bütten ut Dannenholz mitbröcht, fiw paßten een in´n anner.
Dee wieren ganz billig und tollfrie, wenn se nich maalt wieren.
Ut Archangel würden "Tujaß" mitbröcht, so säden se, dat wieren runde Dinger mit´n Deckel, all von barken Bork, dor würd Tabak inmaakt, de lütten würden as Snuuftobakdoos´ benutzt.
De Tujaß wieren so dicht, dee hebben wi as Fischers to´n Proviant mitnähmen benutzt.
In de Tujaß haden se in Rußland Melk.
De Tujassen bruukte Mudder as Stoppkasten.
En Ei ut Holt würd mitbröcht, dor wier ümmer een in´t anner stäken, mitunter söß, mitunner ok twölf. De letzt wier´n Kirschsteen.
Ut Rußland würden runne Backen (Eßschüssel) mitbröcht för de Frugens. Dee würd as Neihkorw bruukt.
Mit Matten, de se ut Rußland mitbröcht hadden, hebben se hier in Warnemünd´de Wänn´von de Stuben mit afnagelt.
(WRQG190/191)

Tidingsbringer

In Warnemünde hielt bei der Einkehr der Schiffe ein schiffskundiger Mann Ausschau, um den Angehörigen Nachricht gegen eine kleine Gebühr zu bringen.
To kennen wir jedes Schipp, de een hadd korte Bramstengen, de anner lang oder eenen langen un enen korten´u.a..
Fru Jungmann wier Tidingsbringersch.
Se is oft to Foot na Rostock lopen, ob dat Abend wier oder nich.
Öfters hett se von de Reeders groten Lohn krägen.
Jungmannsch ehr Mann hadd´n Book, dat Reederiebook würd dat nennt, dor wieren de Naams in vob jedes Schipp un jeden Schipper.
Jungmann hadd so´n scharpes Oog´.
He wüßt jo ok ungefihr, wecker Schäpen woll kamen müßten.
De Tidingsbringer Jungmann hier in Warnmünd´keek up´n Füerturm uut mit´n scharpen Glas.
Denn güng he hier na de Schipperfrugens.
He leep ok de twe Mielen na Rostock. He leep ok na Dierhagen un Wustrow, dor kreeg he natürlich mihr föör.
Wenn de Tidenbringer Jungmann in Warnmünd´Naricht nah Rostock bröcht, snackte he nich ut de School, wenn se em fragen deden, wat is dat för´n Schipp, gew he to Antwuurt: "´n höltern" und nich wat förn Schipp.
De Tidenbringer Klaas Jungmann hadd´n lütt Boot, dor sägelt he mit na Rostock.
Wenn´t tofroren wier, leep he oewer´t Ies oder peekte mit´n Peeksläden.
(WRQG184)

Dat Rinniesen

Wenn die Schiffe spät bei starkem Frost heimkehrten, mußte oft eine Rinne durch das Eis gehauen werden, um sie in den Hafen zu schaffen, das brachte gute Verdienste.
Iesschipp würd en Schipp nennt, dar keem twischen Wihnachten un Nijohr in.
Dor hebben se väle Dag´bi bruukt, üm dat intoiesen.
Das "Eineisen" ging folgendermaßen vor sich. Vor dem Schiff wurde mit Eisäxten eine Rinne aufgehauen.
Früher wieren dat jo all Sägelschäpen, dee künnen sik jo sülben nich behülplich sien.
Denn würd´ne Rönn´haugt.
Dunn hebben se ok mit grote Karwsägen Ies snäden.
De Fischers dumpten dat Ies daal mit ehr groten Fischerstäwels.
De Iessporen wieren in Sägeldook inneight un mit Snallen tobunnen, dat se nich utgliden dedn. (Damit sie dabei nicht ausrutschten, trugen sie Eissporen an den Füßen.)
Bi dat Perren würd sungen: Sag´em, haal em, bräkem, denn müßten se dat daalperren.
Wenn dat Ies nich ganz hollen ded´, würd´n groot Fischerboot nahmen, de Lüd´stünnen mit eenen Foot in´t Boot, mit den annern butenbuurds.
So würd perrt. Hinnen an´t Roder stünn een mit´n Haken.
(WRQG184/185)

Peekslädenführers

De Seelüd peekten hier twischen Rostock un Warnmünn´ in´n Winter oft Herren orre Damen öwer dat Iis.
De Stohl wier up den Släden fastbunnen.
(WRQG197)

Vom Patent-Examen zum Schiffseigner ( nach 1872)

War die Prüfung für Schiffer auf großer Fahrt bestanden, so konnten Glückspilze gleich an ein eigenes Schiff denken:
Wenn en Schipper sien Examen maakt hadd, hebben se sik hier in Warnmünd´all tosamensmäten un hebben em allreedt´´t (d.h. Parten für das Schiff versprochen).
Denn bug´t he sik ´n Schipp.
Wenn de Keel leggt wier, köfft he sik ´n Hoot (Zylinder).
(WRQG202)

De Utreis

Oft up´n Ostermorgen kemen de Schäpen rup von Rostock, wo se in Winterlag´lägen hadden, denn legen hier in Warnmünd´dree un vier een näben´n anner.
Wenn de ganze Strom vull Schäpen leeg, sünd de jungen Dierns an´n Strom hen un her gahn.
Denn hebben de Madrosen mit Triangels un Handharmonika Musik maakt.
Abends na Klock acht wier Jubel un Trubel von de Seelüd´uppe Straat.
Dunn güngen de Warnmünner Dierns nich uppe Straat, bloß de de willen.
Dunn wier bi Peter Jungmann een Schipperball.
Güng dat loos möt de Bruut ehren Seemanns-Brüjame en orrer twee Buddeln Bruutbramwien mitggäben. Dat wier Kirschlikür.
De Schääp, dee Kuurn laden deden, legen an de rechte Siet.
Mit´n Pierd würd de Sack rinhaalt in´t Schipp.
"Alle Mann an Buurd, dat Schipp geiht fuurt!" riefen die Kinder den Jaanmaten zu, und mit Kennermiene beobachteten die Jungens welches Schiff zuerst seeklar werden würde.
Wenn de Schäpen hier in Warnmünd´utgahn deden in´n Frühjohr, würd de Heimatflagg dreemal up un daal treckt achter an´t Heck.
Wenn hier in Warnmünd´´n Damper na See to geiht, piept he dreemal, dormit seggt he adschüüs.
(WRQG115)

Dat Dampdiert - Beginn der Dampfschiffahrt in Warnemünde

Dampfer waren auch bei den Warnemünder Segelschiffahrern nicht beliebt was auch die gebräuchlichen Ökelnamen für die dampfende Konkurrenz dokumentieren:
Dor kümmt ´n Kahlenfräter an, ´n Stinkbüdel, Stinkpäsel, n´Meßbäker, ´n Smoker, Smöker, Smooksack, Smookäwer, Blockerkasten.
Dor kümmt wedder so ´n Füerfräter an, schimpte de Schipper,
De Schippers wieren jo nich sprääksch up de Dampers, dee nehmen ehr jo de Frachten weg,
Wi säden, dor kümmt ´n Brootdeef, dee nehm uns jo de Nohrung.
As dat ihrste Dampschipp von Rostock na Warnmünd´führen ded´, schüllen de Rostocker Bootslüd´, de Stinkerjahn, de Püüsterjahn!
De Warnminner säden bloot "de Aas"!
"Töllerlicker, Töllerlicker, bumm, bumm, bumm, säden wi Jungens, wenn de Raddampfer arbeiten ded´.
Töllerlicker, dee klapperte ümmer so,
Gemeint ist der erste zwischen Rosock und Warnemünde verkehrende Raddampfer "Phoenix".
Kiek den Windmöller an säden wi, wenn ´n Damper in Ballast liggt un de Schruuw´so hoch ruutkiekt.
(WRQG221)

Vom Kornhandel in Warnemünde

Wi schifften jo früher Weiten ut.
Bi Wintertag, wenn de Warnow tofroren wier, dat keen Lüchters dörchkamen künnen un de Schäpen hier in Warnemünd´in Winterlag´legen, hebben se Kuurn mit´n Frachtwagen herführt.
Dat Kuurn würd in ganz früher Tiet von Fuhrlüd´ hierher na Warnmünd´ bröcht.
Dormals wieren noch keen Lüchter.
Dat heff ik noch sehn in Dierhagen:
bi jedes Pierd güng en Mann mit´n Knüppel, dee nadriben ded´
dat wier jo all Löcker un Sand.
Hier würd dat denn up de Schäpen laden.
De Smackschipper Heinrich Holtz mit "Helmut Mentz" (Rahden, Nr.666) wier gewöhnlich de ierst, de mit Kuurn von Warnmünd´ na England führen ded´.
Wenn Kuurn lad´t würd in Warnemünd´, würd´n Trogg von ´t Bollwark (dat wier jo vääl höger as nu) daal leggt up ´t Schipp, dor würd dat Kuurn rinnschüürt.
(WRQG229)

Ballastdrägen in Warnemünde

Ballastsand
Besonders eingehende Schilderungen sind aus Warnemünde überkommen, wo schon 1660 vom Diener Hans Holtfreter berichtet wird, daß er zum Ballasttragen angesagt habe (Beitr.Rost.Gesch. IX S.93)
Dat Schipp heißt ´ne Flagg an´t Heck.
Dat wier dat Teeken, dat dat ballasten will.
Weck hebben in Rostock Ballast innahmen, weck hier.
Se müggten jo denn Warnmünner Ballast leewer lieden, de witt sand süggt sik fast in´t Ruum.
De Rostocker Ballast wier gäälen Lehm, de is lööpsch, de löppt oewer´t Ganze, wenn he natt würd.
In´n Frühjohr würd jo ballast´t.
De Häg´deener müßt anseggen, wer an de Rehg wier.
So hooch as de Schipper üp Lasten stünn, so vääl Lüd kreeg he.
Ik heff noog för fremd´Lüd´dragen.
Dörtig bet viertig Frugens wieren dat oft.
De Matrosen wieren jo in´n Ruum.
De Stüermann makte dat Mark vöör an Stäben un achter an´t Roder, wo deep dat Schipp liggen süll.
Denn beden de Frugens:
Oh, Stiermann, sovääl? Mak S´dat man´n bäten läger!
De Stellag´wier anne Siet mit hog´Balken, dee würd rannertaljit an dat Schipp.
Bi de ollen Schäpen künnen wi an Buurdrundümgahn, bi de nigen würden Planken oewer´t Ruum leggt, dat wier gefährlicher.
Dat Frugens bi´t Ballastdrägen in´t Ruum follen sünd,, is vörkamen wenn sesik na binnen oewerböögten un den Sack uutschüddten.
De ollen Manns un Frugens schüffelten, dee müßten uns Frugens ok den Sack uphelpen.
Wenn de Warnemünner Frugens in ehr Viertsbüdels Ballast drögen, dat wier grad´, as wenn de Immen drägen.
Dat güng läufig, dat güng as de Ameisen.
De Warnemünder Diern, de keen Ballast dragen hadd, doegte nich.
De Dierns hadden hölten Tüffel an, up´n Kopp´n Trechterhoot von Stroh.
Mit´n Basket (Kiepe) drögen de Frugens denn Ballast uppe Schääp in Warnmünd´.
En oll Kamisool würd mit gris´Linnen beflickt.
Wenn hoog´ Water wäst wier, wier de Ballast jo natt.
Dat Ballastsägellief wier von Kleeding, de Arm wieren rot.
achter wier´n lütten Schoot inne Vierkant anneight.
Wenn de Madrosen to driest würden, leten wi´n Timpen von den Büdel los, dat ehr de Sand inne Ogen flög.
Auf die Frage, ob beim Ballasttragen gesungen worden sei, kam die Antwort:
Nee, wenn de Frugens de Dracht up´n Nacken hadden, hadden se keen Lust to singen.
Wenn de Frugens den Ballast rindragen hadden in´t Ruum, müßten de Madrosen em körten, dat heet em dorhen bringen, wo he liggen süll.
Wenn de Schippers hier in Warnmünd´dat sihr ilig adden mit de Utreis´, denn würd ok Ballast haalt ut´n Seestrand,
een Schipp künn man ran bi de Mol.
Denn würd Ballast inbööt´t.
Na de Sturmflut 1872 dörfte an´n Strand´keen Ballast wegnahmen warden in Warnmünd´.
Früher ballst´ten de Rostocker Schäpen ümmer in Warnmünd´.
As nahst de Dampers upkemen, nehmen se ehren Ballast hier in Rostock von´n Gehlsdörper Fährbarg.
Dat Ballastlöschen
Bi´t Ballastlöschen würd ruuthiewt.
Dat Wegkooren makten Arbeiters.
De Sandballast ut´n Strand´in Warnmünd´würd wedder verköfft in de fremden Habens, in Rußland to´n Bugen.
Kloppsteen und Steenballast
Wi hebben oft Kloppsteen hier in Warnmünd´von de Stoltera to den Sandballast mit oewernahmen, de würden an´t Keelswien lang packt, dor würd Holt uppackt achter an de Piek, dat dat Schipp hinnen deep leeg.
Wenn wi Holt laden wullen, müßten wi jo dat Schipp hinnen daalbringen, denn würd Steenballst unner inleggt.
Wenn wi keenen Sandballast krigen künnen, nehmen wi Steenballast, ok Stratenschott un so wat.
Den Steenballast in de frömden Habens müßten wi Madrosen alleen rinpuckeln na´t Schipp.
En Stropp würd henleggt, dor würden de Steen rinpackt.
Denn würd anhuukt an´n Haken un mit de Winnsch ruphiewt.
(WRQG232/233234)

Dat daamt

Wenn dat Land so hooch utsüht (durch Luftspiegelung), dat nennen wi Updracht.
Wi hier in Warnemün´d seggen ok, dat daamt oewer (das flimmert so).
Nu hödd de Düwel sien Schaap up Land.
(WRQG244)

Vörspuk

De Frugens hier in Warnmün´heben oft dat Schipp up See vör sik sehn, hebben ehren Mann an der Reling stahn sehn.
(WRQG265)

Warnemünde und der Klabautermann

Eens geiht´n Schipp von Warnemünd´weg.
As se jüst buten sünd, ward dat leeg Wäder, un dat fängt an to kloppen.
As nu de Loots trügführt, is en Mann mihr an Buurd, as dor hürt, de springt oewer koppheister oewer Buurd.
Dunn seggt de Loots, dat Schipp kümmt nich wedder, un´t is ok bläben.
De Klabautermann kloppt gewisse Tiden und denn nachts.
Wenn slicht Wäder inföllt, kloppt he mihr
(WRQG288)

Äten för den Warnmünner Seemann

En Timmermann hett afdicht´t buten Buurds, he hett man´n halben Hiring to Middag krägen
Bit kalfatern seggt he ümmer:
"Ik segg di dat un blief dorbi, halben Schellhiring is nich noog för mi."
De Schipperhett sien Fru an Buurd hatt, de hett dat hüürt un hett öewerkeken öewer Buurd, as he afdicht´t hett.
Von dee Tied anhett he´n ganzen Hiering krägen.
Nordisch Geflügel säden wi to Kloppfisch un Pannkoken. Das Lieblingsessen der Warnemünder Seeleute war der heimische Braataal, man machte sich gegenseitig den Mund danach wässern.
Sündags geew´t up´t "Rostocker End" Huus bi Huus Braataal un Plummenklüt dat wier dat Warnmünner Leibgericht.
To Huus ward Bidelklüt kaakt.
(WRQG109)

Des Warnemünder Seemanns letzte Fahrt

Wenn in Warnmünd´n Kaptain beerdigt würd, leten si sik von´t Schippergelag dat Leiden Christi in Sülver kamen.
Wer to´t Schippergelag in Rostock hüren ded´, de kreeg up´n Sarg´n Schipp befestigt.
Wenn de Sarg in de Gruft rinlaten würd, würd dat wedder afnahmen.
Von´t Schippergelag keem ´ne sülwern Bark up Samt.
Wat ´n richtigen Seemann wier, dat wier fierlich, wenn de grawen würd.
Vier jung Seelüd´güngen langssiet den Sarg un hölen de Flagg oewer´n Sarg.
Wenn´t Graff tomaakt wier, würden de Flaggen oewer Krüüz henstellt, so bleben se bet Sünnenunnergang stahn.
Noch 1928 is hier in Warnemünd´´n Seemann mit Fahnen begrawen.
Wenn in Warn´münn´´ne Witwe na den Doot von ehren Mann to ´n iersten Mal to Kirch gahn ist, hett se vör den Groten Christopher up´n Schämel sitten müßt.
(WRQG 1940 303)