Warnemünder Volkskunde
Zur Navigation springen
Zur Suche springen
(Die jeweiligen Fußnoten an den Beitrags-Enden sind Vermerke zum Bestand in der Sammlung des Wossidlo-Archivs)
Schiffe im Warnemünder Hafen die ihnen nicht gehören durften
- -"Dat Schipp is dicht as´n Fischerstäwel" -Warnemünder Kommentar zu einem Seelenverkäufer
- -"Bi Warnmünd´is mänig Schipp gegenklappt gegen de Mol"
- -"de Kaufahrteischääp dörften früher nich sülben kaaken an Burd. Wo nu Voß sien Molkerie is in de Poststraat dor stünn dat Kaakhus."
- (Aufzeichnung Richard Wossidlos von 1930)
engelsch Pött, Hunn un Muschelkastens, russ´sch Tujaß un Holtei för de Stuw
- "Ik heff mi´ne ganze Koekenutstüer mitbröcht ut England. Wi bröchten Pött mit mit´n Schipp up"
- Dat ierst wat se mitbringen deden, wieren de Hunn´n.
- En Hund mit´ne lütt gollen Käd´ würd ok mitbröcht.
- Steenhunn´, so säden wi, würden all von England mitbröcht.
- Ut England würden ok Muschelkastens mitbröcht
- Glaskugeln würden mitbröcht, de wieren vull Water, un en Kierl mit ´n Sack wier dorin inklääwt.
- Wenn man schütteln ded´, keem de ganze Kugel vull Flocken, dat wier, as wenn de Kierl in´n Sneedräwel güng.
- Ut Archangel in Russland würden Bütten ut Dannenholz mitbröcht, fiw paßten een in´n anner.
- Dee wieren ganz billig und tollfrie, wenn se nich maalt wieren.
- Ut Archangel würden "Tujaß" mitbröcht, so säden se, dat wieren runde Dinger mit´n Deckel, all von barken Bork, dor würd Tabak inmaakt, de lütten würden as Snuuftobakdoos´ benutzt.
- De Tujaß wieren so dicht, dee hebben wi as Fischers to´n Proviant mitnähmen benutzt.
- In de Tujaß haden se in Rußland Melk.
- De Tujassen bruukte Mudder as Stoppkasten.
- En Ei ut Holt würd mitbröcht, dor wier ümmer een in´t anner stäken, mitunter söß, mitunner ok twölf. De letzt wier´n Kirschsteen.
- Ut Rußland würden runne Backen (Eßschüssel) mitbröcht för de Frugens. Dee würd as Neihkorw bruukt.
- Mit Matten, de se ut Rußland mitbröcht hadden, hebben se hier in Warnemünd´de Wänn´von de Stuben mit afnagelt.
- (WRQG190/191)
Tidingsbringer
- In Warnemünde hielt bei der Einkehr der Schiffe ein schiffskundiger Mann Ausschau, um den Angehörigen Nachricht gegen eine kleine Gebühr zu bringen.
- To kennen wir jedes Schipp, de een hadd korte Bramstengen, de anner lang oder eenen langen un enen korten´u.a..
- Fru Jungmann wier Tidingsbringersch.
- Se is oft to Foot na Rostock lopen, ob dat Abend wier oder nich.
- Öfters hett se von de Reeders groten Lohn krägen.
- Jungmannsch ehr Mann hadd´n Book, dat Reederiebook würd dat nennt, dor wieren de Naams in vob jedes Schipp un jeden Schipper.
- Jungmann hadd so´n scharpes Oog´.
- He wüßt jo ok ungefihr, wecker Schäpen woll kamen müßten.
- De Tidingsbringer Jungmann hier in Warnmünd´keek up´n Füerturm uut mit´n scharpen Glas.
- Denn güng he hier na de Schipperfrugens.
- He leep ok de twe Mielen na Rostock. He leep ok na Dierhagen un Wustrow, dor kreeg he natürlich mihr föör.
- Wenn de Tidenbringer Jungmann in Warnmünd´Naricht nah Rostock bröcht, snackte he nich ut de School, wenn se em fragen deden, wat is dat för´n Schipp, gew he to Antwuurt: "´n höltern" und nich wat förn Schipp.
- De Tidenbringer Klaas Jungmann hadd´n lütt Boot, dor sägelt he mit na Rostock.
- Wenn´t tofroren wier, leep he oewer´t Ies oder peekte mit´n Peeksläden.
- (WRQG184)
Dat Rinniesen
- Wenn die Schiffe spät bei starkem Frost heimkehrten, mußte oft eine Rinne durch das Eis gehauen werden, um sie in den Hafen zu schaffen, das brachte gute Verdienste.
- Iesschipp würd en Schipp nennt, dar keem twischen Wihnachten un Nijohr in.
- Dor hebben se väle Dag´bi bruukt, üm dat intoiesen.
- Das "Eineisen" ging folgendermaßen vor sich. Vor dem Schiff wurde mit Eisäxten eine Rinne aufgehauen.
- Früher wieren dat jo all Sägelschäpen, dee künnen sik jo sülben nich behülplich sien.
- Denn würd´ne Rönn´haugt.
- Dunn hebben se ok mit grote Karwsägen Ies snäden.
- De Fischers dumpten dat Ies daal mit ehr groten Fischerstäwels.
- De Iessporen wieren in Sägeldook inneight un mit Snallen tobunnen, dat se nich utgliden dedn. (Damit sie dabei nicht ausrutschten, trugen sie Eissporen an den Füßen.)
- Bi dat Perren würd sungen: Sag´em, haal em, bräkem, denn müßten se dat daalperren.
- Wenn dat Ies nich ganz hollen ded´, würd´n groot Fischerboot nahmen, de Lüd´stünnen mit eenen Foot in´t Boot, mit den annern butenbuurds.
- So würd perrt. Hinnen an´t Roder stünn een mit´n Haken.
- (WRQG184/185)
Peekslädenführers
- De Seelüd peekten hier twischen Rostock un Warnmünn´ in´n Winter oft Herren orre Damen öwer dat Iis.
- De Stohl wier up den Släden fastbunnen.
- (WRQG197)
Vom Patent-Examen zum Schiffseigner ( nach 1872)
- War die Prüfung für Schiffer auf großer Fahrt bestanden, so konnten Glückspilze gleich an ein eigenes Schiff denken:
- Wenn en Schipper sien Examen maakt hadd, hebben se sik hier in Warnmünd´all tosamensmäten un hebben em allreedt´´t (d.h. Parten für das Schiff versprochen).
- Denn bug´t he sik ´n Schipp.
- Wenn de Keel leggt wier, köfft he sik ´n Hoot (Zylinder).
- (WRQG202)
De Utreis
- Oft up´n Ostermorgen kemen de Schäpen rup von Rostock, wo se in Winterlag´lägen hadden, denn legen hier in Warnmünd´dree un vier een näben´n anner.
- Wenn de ganze Strom vull Schäpen leeg, sünd de jungen Dierns an´n Strom hen un her gahn.
- Denn hebben de Madrosen mit Triangels un Handharmonika Musik maakt.
- Abends na Klock acht wier Jubel un Trubel von de Seelüd´uppe Straat.
- Dunn güngen de Warnmünner Dierns nich uppe Straat, bloß de de willen.
- Dunn wier bi Peter Jungmann een Schipperball.
- Güng dat loos möt de Bruut ehren Seemanns-Brüjame en orrer twee Buddeln Bruutbramwien mitggäben. Dat wier Kirschlikür.
- De Schääp, dee Kuurn laden deden, legen an de rechte Siet.
- Mit´n Pierd würd de Sack rinhaalt in´t Schipp.
- "Alle Mann an Buurd, dat Schipp geiht fuurt!" riefen die Kinder den Jaanmaten zu, und mit Kennermiene beobachteten die Jungens welches Schiff zuerst seeklar werden würde.
- Wenn de Schäpen hier in Warnmünd´utgahn deden in´n Frühjohr, würd de Heimatflagg dreemal up un daal treckt achter an´t Heck.
- Wenn hier in Warnmünd´´n Damper na See to geiht, piept he dreemal, dormit seggt he adschüüs.
- (WRQG115)
Dat Dampdiert - Beginn der Dampfschiffahrt in Warnemünde
- Dampfer waren auch bei den Warnemünder Segelschiffahrern nicht beliebt was auch die gebräuchlichen Ökelnamen für die dampfende Konkurrenz dokumentieren:
- Dor kümmt ´n Kahlenfräter an, ´n Stinkbüdel, Stinkpäsel, n´Meßbäker, ´n Smoker, Smöker, Smooksack, Smookäwer, Blockerkasten.
- Dor kümmt wedder so ´n Füerfräter an, schimpte de Schipper,
- De Schippers wieren jo nich sprääksch up de Dampers, dee nehmen ehr jo de Frachten weg,
- Wi säden, dor kümmt ´n Brootdeef, dee nehm uns jo de Nohrung.
- As dat ihrste Dampschipp von Rostock na Warnmünd´führen ded´, schüllen de Rostocker Bootslüd´, de Stinkerjahn, de Püüsterjahn!
- De Warnminner säden bloot "de Aas"!
- "Töllerlicker, Töllerlicker, bumm, bumm, bumm, säden wi Jungens, wenn de Raddampfer arbeiten ded´.
- Töllerlicker, dee klapperte ümmer so,
- Gemeint ist der erste zwischen Rosock und Warnemünde verkehrende Raddampfer "Phoenix".
- Kiek den Windmöller an säden wi, wenn ´n Damper in Ballast liggt un de Schruuw´so hoch ruutkiekt.
- (WRQG221)
Vom Kornhandel in Warnemünde
- Wi schifften jo früher Weiten ut.
- Bi Wintertag, wenn de Warnow tofroren wier, dat keen Lüchters dörchkamen künnen un de Schäpen hier in Warnemünd´in Winterlag´legen, hebben se Kuurn mit´n Frachtwagen herführt.
- Dat Kuurn würd in ganz früher Tiet von Fuhrlüd´ hierher na Warnmünd´ bröcht.
- Dormals wieren noch keen Lüchter.
- Dat heff ik noch sehn in Dierhagen:
- bi jedes Pierd güng en Mann mit´n Knüppel, dee nadriben ded´
- dat wier jo all Löcker un Sand.
- Hier würd dat denn up de Schäpen laden.
- De Smackschipper Heinrich Holtz mit "Helmut Mentz" (Rahden, Nr.666) wier gewöhnlich de ierst, de mit Kuurn von Warnmünd´ na England führen ded´.
- Wenn Kuurn lad´t würd in Warnemünd´, würd´n Trogg von ´t Bollwark (dat wier jo vääl höger as nu) daal leggt up ´t Schipp, dor würd dat Kuurn rinnschüürt.
- (WRQG229)
Ballastdrägen in Warnemünde
- Ballastsand
- Besonders eingehende Schilderungen sind aus Warnemünde überkommen, wo schon 1660 vom Diener Hans Holtfreter berichtet wird, daß er zum Ballasttragen angesagt habe (Beitr.Rost.Gesch. IX S.93)
- Dat Schipp heißt ´ne Flagg an´t Heck.
- Dat wier dat Teeken, dat dat ballasten will.
- Weck hebben in Rostock Ballast innahmen, weck hier.
- Se müggten jo denn Warnmünner Ballast leewer lieden, de witt sand süggt sik fast in´t Ruum.
- De Rostocker Ballast wier gäälen Lehm, de is lööpsch, de löppt oewer´t Ganze, wenn he natt würd.
- In´n Frühjohr würd jo ballast´t.
- De Häg´deener müßt anseggen, wer an de Rehg wier.
- So hooch as de Schipper üp Lasten stünn, so vääl Lüd kreeg he.
- Ik heff noog för fremd´Lüd´dragen.
- Dörtig bet viertig Frugens wieren dat oft.
- De Matrosen wieren jo in´n Ruum.
- De Stüermann makte dat Mark vöör an Stäben un achter an´t Roder, wo deep dat Schipp liggen süll.
- Denn beden de Frugens:
- Oh, Stiermann, sovääl? Mak S´dat man´n bäten läger!
- De Stellag´wier anne Siet mit hog´Balken, dee würd rannertaljit an dat Schipp.
- Bi de ollen Schäpen künnen wi an Buurdrundümgahn, bi de nigen würden Planken oewer´t Ruum leggt, dat wier gefährlicher.
- Dat Frugens bi´t Ballastdrägen in´t Ruum follen sünd,, is vörkamen wenn sesik na binnen oewerböögten un den Sack uutschüddten.
- De ollen Manns un Frugens schüffelten, dee müßten uns Frugens ok den Sack uphelpen.
- Wenn de Warnemünner Frugens in ehr Viertsbüdels Ballast drögen, dat wier grad´, as wenn de Immen drägen.
- Dat güng läufig, dat güng as de Ameisen.
- De Warnemünder Diern, de keen Ballast dragen hadd, doegte nich.
- De Dierns hadden hölten Tüffel an, up´n Kopp´n Trechterhoot von Stroh.
- Mit´n Basket (Kiepe) drögen de Frugens denn Ballast uppe Schääp in Warnmünd´.
- En oll Kamisool würd mit gris´Linnen beflickt.
- Wenn hoog´ Water wäst wier, wier de Ballast jo natt.
- Dat Ballastsägellief wier von Kleeding, de Arm wieren rot.
- achter wier´n lütten Schoot inne Vierkant anneight.
- Wenn de Madrosen to driest würden, leten wi´n Timpen von den Büdel los, dat ehr de Sand inne Ogen flög.
- Auf die Frage, ob beim Ballasttragen gesungen worden sei, kam die Antwort:
- Nee, wenn de Frugens de Dracht up´n Nacken hadden, hadden se keen Lust to singen.
- Wenn de Frugens den Ballast rindragen hadden in´t Ruum, müßten de Madrosen em körten, dat heet em dorhen bringen, wo he liggen süll.
- Wenn de Schippers hier in Warnmünd´dat sihr ilig adden mit de Utreis´, denn würd ok Ballast haalt ut´n Seestrand,
- een Schipp künn man ran bi de Mol.
- Denn würd Ballast inbööt´t.
- Na de Sturmflut 1872 dörfte an´n Strand´keen Ballast wegnahmen warden in Warnmünd´.
- Früher ballst´ten de Rostocker Schäpen ümmer in Warnmünd´.
- As nahst de Dampers upkemen, nehmen se ehren Ballast hier in Rostock von´n Gehlsdörper Fährbarg.
- Dat Ballastlöschen
- Bi´t Ballastlöschen würd ruuthiewt.
- Dat Wegkooren makten Arbeiters.
- De Sandballast ut´n Strand´in Warnmünd´würd wedder verköfft in de fremden Habens, in Rußland to´n Bugen.
- Kloppsteen und Steenballast
- Wi hebben oft Kloppsteen hier in Warnmünd´von de Stoltera to den Sandballast mit oewernahmen, de würden an´t Keelswien lang packt, dor würd Holt uppackt achter an de Piek, dat dat Schipp hinnen deep leeg.
- Wenn wi Holt laden wullen, müßten wi jo dat Schipp hinnen daalbringen, denn würd Steenballst unner inleggt.
- Wenn wi keenen Sandballast krigen künnen, nehmen wi Steenballast, ok Stratenschott un so wat.
- Den Steenballast in de frömden Habens müßten wi Madrosen alleen rinpuckeln na´t Schipp.
- En Stropp würd henleggt, dor würden de Steen rinpackt.
- Denn würd anhuukt an´n Haken un mit de Winnsch ruphiewt.
- (WRQG232/233234)
Dat daamt
- Wenn dat Land so hooch utsüht (durch Luftspiegelung), dat nennen wi Updracht.
- Wi hier in Warnemün´d seggen ok, dat daamt oewer (das flimmert so).
- Nu hödd de Düwel sien Schaap up Land.
- (WRQG244)
Vörspuk
- De Frugens hier in Warnmün´heben oft dat Schipp up See vör sik sehn, hebben ehren Mann an der Reling stahn sehn.
- (WRQG265)
Warnemünde und der Klabautermann
- Eens geiht´n Schipp von Warnemünd´weg.
- As se jüst buten sünd, ward dat leeg Wäder, un dat fängt an to kloppen.
- As nu de Loots trügführt, is en Mann mihr an Buurd, as dor hürt, de springt oewer koppheister oewer Buurd.
- Dunn seggt de Loots, dat Schipp kümmt nich wedder, un´t is ok bläben.
- De Klabautermann kloppt gewisse Tiden und denn nachts.
- Wenn slicht Wäder inföllt, kloppt he mihr
- (WRQG288)
Äten för den Warnmünner Seemann
- En Timmermann hett afdicht´t buten Buurds, he hett man´n halben Hiring to Middag krägen
- Bit kalfatern seggt he ümmer:
- "Ik segg di dat un blief dorbi, halben Schellhiring is nich noog för mi."
- De Schipperhett sien Fru an Buurd hatt, de hett dat hüürt un hett öewerkeken öewer Buurd, as he afdicht´t hett.
- Von dee Tied anhett he´n ganzen Hiering krägen.
- Nordisch Geflügel säden wi to Kloppfisch un Pannkoken. Das Lieblingsessen der Warnemünder Seeleute war der heimische Braataal, man machte sich gegenseitig den Mund danach wässern.
- Sündags geew´t up´t "Rostocker End" Huus bi Huus Braataal un Plummenklüt dat wier dat Warnmünner Leibgericht.
- To Huus ward Bidelklüt kaakt.
- (WRQG109)
Des Warnemünder Seemanns letzte Fahrt
- Wenn in Warnmünd´n Kaptain beerdigt würd, leten si sik von´t Schippergelag dat Leiden Christi in Sülver kamen.
- Wer to´t Schippergelag in Rostock hüren ded´, de kreeg up´n Sarg´n Schipp befestigt.
- Wenn de Sarg in de Gruft rinlaten würd, würd dat wedder afnahmen.
- Von´t Schippergelag keem ´ne sülwern Bark up Samt.
- Wat ´n richtigen Seemann wier, dat wier fierlich, wenn de grawen würd.
- Vier jung Seelüd´güngen langssiet den Sarg un hölen de Flagg oewer´n Sarg.
- Wenn´t Graff tomaakt wier, würden de Flaggen oewer Krüüz henstellt, so bleben se bet Sünnenunnergang stahn.
- Noch 1928 is hier in Warnemünd´´n Seemann mit Fahnen begrawen.
- Wenn in Warn´münn´´ne Witwe na den Doot von ehren Mann to ´n iersten Mal to Kirch gahn ist, hett se vör den Groten Christopher up´n Schämel sitten müßt.
- (WRQG 1940 303)